SSD və HDD-nin Fərqi Nədir – Performans yoxsa Kapasite?

SSD və HDD fərqi texniki seçimlərdə hələ də qərar verilməyin mərkəzinə qoyulur, sistemin başlanğıc sürəti, böyük fayl transferləri, NAS saxlaması və ya uzunmüddətli arxiv üçün seçim zamanı.

Bu məqalədə SSD və HDD fərqi 2025 il dövrünün ən son texniki məlumatları və benchmark nəticələrini (performans, TBW/MTBF, enerji, qiymət/GB və real dünya istifadəsi nümunələri) istifadə edərək izah edəcəyik. Məqsəd oxucuya oyun, peşəkar redaktə, server/NAS və arxiv üçün hansı texnologiyanın daha məqsədəuyğun olduğunu göstərməkdir.

SSD və HDD fərqi, Texnologiyanın əsasları

SSD və HDD fərqi texnologiyanın kökündən başlayır. SSD-lər NAND flash hüceyrələrində məlumat saxlayır; idarəedicilər (controller), DRAM cache və ya DRAM-less arxitektura performans və yazı dövrlərini formalaşdırır.

NVMe SSD-lər PCIe magistralı üzərindən birbaşa CPU ilə yüksək sayda komanda mübadiləsi həyata keçirir; SATA SSD-lər isə AHCI sürücüsü və SATA magistralının (6 Gbit/s) limitlərinə bağlıdır, nəticədə NVMe SATA-dan əhəmiyyətli dərəcədə sürət üstünlüyü verir. Kingston və şirkətin texniki xülasələri NVMe vs SATA fərqini həm arxitektura, həm də əməliyyat müddəti əsasında izah edir.

Mexaniki HDD-lər isə fırlanan platelər, ox başları və spindle motoru əsasında çalışır. 3.5″ server/desktop HDD-lər adətən 7,200 RPM sürətində işləyir; fiziki məhdudiyyətlərə görə random 4K I/O və gecikmə yüksək olur, lakin seqmentdəki davamlı throughput (MB/s) və qiymət/GB baxımından rəqabətli qalırlar.

Performans nəticələri arasında SSD və HDD fərqi

Performans baxımından SSD-lər bir neçə ardıcıl və təsadüfi göstəricidə HDD-ləri üstələyir. Məsələn, yüksək səviyyəli PCIe 4.0 NVMe Samsung 990 Pro 7450 MB/s seqvential read və 6900 MB/s seqvential write göstərə bilir; random IOPS isə oxu/yazı üçün 1.2 milyon / 1.55 milyon civarındadır. Bu, oyun yüklənməsi, böyük fayl kopyalama və proyekt kompozisiya işlərində real fayda verir.

HDD-lərin maksimal ardıcıl ötürmə sürətləri modeldən asılı olaraq ~250–285 MB/s diapazonundadır (məsələn, Seagate IronWolf Pro 20TB üçün max sustained ~285 MB/s), lakin random 4K IOPS adətən 80–150 IOPS səviyyəsində qaldığı üçün kiçik fayl əməliyyatlarında gecikmə yüksək olur.

Böyük video faylların kütləvi köçürülməsi zamanı HDD çoxlu miqdarda GB/s-lik yaddaşa sərfəli həcm təklif etsə də, 4K redaktə, proxy yaradılması, və təkfaydalı random oxu-yazma işlərində NVMe SSD-lər redaktə axınını və reaktivliyi əhəmiyyətli dərəcədə artırır.

Etibarlılıq və dayanma müddəti barədə SSD və HDD fərqi

Etibarlılıq SSD və HDD üçün müxtəlif metriklərlə ölçülür. SSD-lər üçün TBW (Total Bytes Written) və yazı dövrü məhdudiyyəti əsasdır; Samsung 990 Pro modellərində 1TB üçün TBW ~600 TB, 2TB üçün ~1,200 TB və 4TB üçün ~2,400 TB kimi göstərilir.

HDD-lərdə isə MTBF (Mean Time Between Failures) və AFR (Annualized Failure Rate) daha çox istifadə olunur. Seagate IronWolf Pro üçün MTBF 2,500,000 saat və illik iş yükü limitləri (workload rate limit) 550 TB/il kimi verilir.

Bu, 24/7 NAS və kommersiya istifadəsi üçün nəzərdə tutulub. Bununla belə, böyük server flotalarında praktik etibarlılıq göstəricisi kimi Backblaze-in Disk Stats hesabatı AFR məlumatlarını açıqlayır; 2024-cü ildə bütün gözdən keçirilən sürücülər üzrə ümumi AFR 1.57% olmuşdur, bu da 2023-cü ildəki 1.70%-dən aşağıdır, lakin fərqli model və kapasitələr üzrə AFR dəyişkənliyi mövcuddur.

SSD və HDD etibarlılığı müqayisəsində vacib nöqtə budur. SSD-nin yazı istismarı ilə məhdudiyyəti (TBW) var, lakin hərəkətsiz mexanika hissəsi olmadığından hərəkətə bağlı mexaniki nasazlıq riski yoxdur. HDD-lər isə mexaniki komponent səbəbindən ani nasazlığa daha həssasdır, amma böyük kapasitələrdə GB başına xərci aşağı saxlayır.

Qiymət, Kapasite və qiymət/GB hesablamasında SSD və HDD fərqi

Qiymət/GB baxımından HDD hələ də liderdir. Tom’s Hardware və sənaye analitikləri 2024–2025 üçün HDD qiymət/GB-nin ~$0.01–$0.02 aralığına yaxınlaşdığını qeyd edirlər; SSD-lərdə isə 4TB modelləri bəzi aksiyalarda $0.05/GB civarında təklif olunur, yəni SSD qiymətləri sürətlə azalır, amma hələ də HDD-dən baha qalır.

4TB SSD üçün $199–$269 (kampaniya və modelə görə dəyişir) və 20TB HDD üçün ~$319 kimi təkliflər mövcuddur; GB başına xərci hesabladıqda HDD çox vaxt daha sərfəli çıxır. Bu, arxiv və kütləvi saxlamada HDD-lərin üstünlüklərini izah edir.

İstifadə hallarına görə SSD və HDD fərqi

Oyun: NVMe SSD (məs: Samsung 990 Pro) sürətlər və IOPS sayəsində yüklənmə vaxtını və oyun daxilində stutter-i azaldır; oyun üçün ən yaxşı seçim adətən 1–2 TB NVMe-dir.

Peşəkar videoredaktə və yaradıcı işlər: İş işə görə protokollar yüksək IOPS və ardıcıl böyük fayl ötürməsi üçün PCIe 4/5 NVMe SSD tövsiyə olunur; eyni zamanda layihələrin arxivlənməsi üçün böyük HDD klasterlərindən istifadə etmək mümkündür.

Server / NAS: 24/7 işləyən NAS üçün Seagate IronWolf Pro kimi 7200 RPM helium-filled HDD-lər (WRL 550 TB/yr, MTBF 2,500,000 saat) məsləhət görülür; cache və əməli işlər üçün isə aisəliklə SSD-lər (və ya SSD cache) əlavə edilməlidir.

Arxivləşdirmə: Uzunmüddətli arxiv üçün HDD hələ də daha sərfəlidir; lakin data retention və köhnəlmə baxımından SSD-lərin passivlarda saxlanılmasında müəyyən risklər var (məs: uzun müddət yazılmayan NAND charge drift). Crucial və Kingston təlimatlarında düzgün arxiv strategiyaları mövcuddur.

Enerji sərfi və istilik idarəçiliyində SSD və HDD fərqi

Enerji baxımından yüksək səviyyəli NVMe SSD-lər iş yükündə 4.5–8.6 W aralığında ola bilər; Samsung 990 Pro üçün sistem səviyyəsində orta güc təxminən 5.4 W (1TB) və maksimal burst 8.6 W kimi verilir, idle vəziyyətdə isə yalnız ~50–55 mW-dır. Bu, mobil sistemlər və enerji həssas serverlər üçün SSD-lərin üstünlüyünü göstərir.

Seagate IronWolf Pro kimi 3.5″ HDD üçün idle tipik güc ~5.5 W, orta işləmə gücü ~7.7 W, başlanğıc anlıq cərəyan isə ~2 A civarındadır; səs-küy və istilik də server kabinet dizaynını təsir edir. HDD-lərin fırlanma nəticəsində yaranan istilik və səs-küy daşınma və rack soğutma dizaynlarında nəzərə alınmalıdır.

SSD və HDD arasında 5 əsas fərq

Aşağıda SSD və HDD fərqi çərçivəsində beş əsas fərq tam detalla izah olunur.

1. Sürət və gecikmə (Latency / IOPS / MB/s)

SSD: NVMe PCIe 4.0 kimi interfeyslərdə seqvential 7,450/6,900 MB/s (Samsung 990 Pro) və random IOPS 1.2M / 1.55M kimi göstəricilər mümkündür. Bu, interaktiv iş yüklərində və yüksək paralel I/O tətbiqlərində böyük fərq yaradır.
HDD: 7200 RPM HDD-lər adətən 200–285 MB/s ardıcıl transfer, random 4K IOPS isə ~80–150 aralığındadır ki, latency ms səviyyəsindədir və yüksək paralelliyə dayanıqsızdır.

SSD-nin Üstünlükləri

1. Mikrosaniyə səviyyəli gecikmə
2. Yüksək rastgəlmə (random) IOPS
3. Ardıcıllıqla yüksək MB/s heavy workloadlarda yaxşı performans

 SSD-nin Çatışmazlıqları

1. Seqvential böyük fayl ötürməsində bəzən qiymət/GB daha yüksəkdir
2. Yazı dövrləri (TBW) məhduddur
3. Yüksək performanslı modellər üçün enerji və istilik idarəçiliyi tələb olunur

HDD-nin Üstünlükləri

1. GB başına ucuz qiymət
2. Daha yüksək maksimum kommersiya kapasitələri (16–24TB və daha çox)
3. Uzunmüddətli passiv arxiv üçün praktik

HDD-nin Çatışmazlıqları

1. Millisecond-larla ölçülən gecikmə
2. Mexaniki nasazlıqlar və hərəkətə bağlı risk
3. Fiziki həcmi və səs-küy

2. Möhkəmlik və etibarlılıq (TBW, MTBF, mexanika vs elektron)

SSD: Yazı məhdudiyyəti TBW ilə ifadə olunur; nümunə: Samsung 990 Pro 1TB TBW ~600 TB. SSD-lər şok və vibrasiyaya HDD-dən daha davamlıdır, amma hüceyrə aşınması yazı intensivliyinə görə performansı azalda bilər.
HDD: MTBF və AFR əsas göstəricilərdir; Seagate IronWolf Pro MTBF 2,500,000 saat, workload limit 550 TB/yr; lakin Backblaze statistikası modelə görə AFR dəyişkənliyini göstərir.

SSD-nin Üstünlükləri

1. Mexaniki hissə olmaması şok müqavimətini artırır
2. SMART və firmware vasitəsilə wear-leveling ilə TBW optimallaşdırması
3. Mobil qurğular üçün daha etibarlıdır

 SSD-nin Çatışmazlıqları

1. TBW məhdudiyyəti ağır yazılarda problem yarada bilər
2. Məlumatın uzunmüddətli passiv saxlanması (years) zamanı charge drift riski
3. QC/QLC modellərdə endurance daha aşağıdır

HDD-nin Üstünlükləri

1. GB başına aşağı xərcli arxiv saxlama
2. Uzun müddətli oxuma üçün stabil media (müntəzəm monitorinqlə)
3. Yüksək WRL-lə NAS/enterprise istifadə üçün dizayn

HDD-nin Çatışmazlıqları

1. Mexaniki fiasko riski
2. Fiziki şoklara həssaslıq
3. Daha yüksək AFR bəzi modellərdə müşahidə olunur

3. Qiymət və kapasite

SSD: Son dövrdə SSD qiymətləri düşür; 4TB SSD-lər kampaniyalarda ~$0.05/GB ətrafında görünür. Lakin performans səviyyəsi yüksələn kimi qiymət/GB artır.
HDD: 20–24TB HDD-lər GB başına $0.01–$0.02 səviyyəsinə yaxınlaşır; bu, xüsusi arxiv və NAS istifadəçiləri üçün qərarı HDD-yə doğru şaxələndirir.

SSD-nin Üstünlükləri

1. Dəyərləndirilmiş qiymət azalma tempi
2. Yüksək performans üçün investisiya məntiqli

 SSD-nin Çatışmazlıqları

1. Hələ də GB başına HDD-dən baha
2. Yüksək kapasitəli NVMe-lər daha bahalıdır

HDD-nin Üstünlükləri

1. Maksimum kommersiya kapasitələri daha böyükdür
2. Arxiv üçün ən sərfəli qiymət

HDD-nin Çatışmazlıqları

1. Fiziki yer və enerji xərcini artırır
2. RAID və backup strategiyaları tələb edir

4. Enerji sərfi və istilik idarəçiliyi

SSD: Samsung 990 Pro üçün sistem səviyyəsində orta 5.4–6.5 W, idle isə ~50–55 mW. Bu, mobil və server tətbiqlərində enerji effekti təmin edir.
HDD: Seagate IronWolf Pro üçün idle ~5.5 W və average operation ~7.7 W; başlanğıc akım yüksək olduğundan spin-up mərhələləri nəzərə alınmalıdır.

SSD-nin Üstünlükləri

1. Aşağı idle güc; sürətli işi bitirib idle keçmə qabiliyyəti
2. Mobil cihazlarda batareya ömrünə fayda

 SSD-nin Çatışmazlıqları

1. Yüksək performans rejimində burst güc tələb edir
2. Sıx iş yükündə istilik sink tələb oluna bilər

HDD-nin Üstünlükləri

1. Aşağı saatlıq enerji per GB (böyük kapasitələrdə)
2. Uzunmüddətli passiv arxivdə güc idarəçiliyi ilə qənaət edilə bilər

HDD-nin Çatışmazlıqları

1. Spin-up akımı və davamlı enerji istifadəsi
2. Rack soğutma və səs-küy problemləri

5. Form factor və praktik məqamlar (M.2, 2.5″, 3.5″, NAS)

SSD: M.2 NVMe form factor məhdudiyyəti (məs: bir anakartda 1–2 M.2 slot) tətbiq dizaynını tələb edir; əlavə SSD üçün adapter və ya PCIe bifurcation lazım ola bilər. Kingston və digər istehsalçılar bu məhdudiyyətləri izah edir.
HDD: 3.5″ disklər rack və NAS üçün optimaldır; 2.5″ daha portativdır. NAS üçün Seagate IronWolf seriyası və WD Red kimi modellər optimallaşdırılıb.

SSD-nin Üstünlükləri

1. Kiçik form factor və sıxlıq
2. Uyğunluq olaraq mobil və konsoldə yüksək performans

 SSD-nin Çatışmazlıqları

1. Slot məhdudiyyəti və M.2 termal problemləri
2. Adapter və heatsink xərcləri

HDD-nin Üstünlükləri

1. Sadə swap və hot-swap üçün rack uyğunluğu
2. Yüksək kapasitə üçün daha ucuz

HDD-nin Çatışmazlıqları

1. Fiziki həcmi və uyğunluq problemi (laptop üçün 3.5″ uyğun deyil)
2. NAS 24/7 şəraitində səs və istilik məsələləri

SSD və HDD fərqi – Müqayisə cədvəlində