Təsəvvür edin ki, sevdiyiniz musiqiçilər bir platformada milyonlarla dinlənilir, amma yenə də dolanışıqda çətinlik çəkirlər. Bu, illərdir musiqi axın xidmətlərinə qarşı əsas şikayətlərdən biridir. Xüsusilə, Spotify kimi nəhəng platformalar mütəmadi olaraq tənqid olunur ki, onlar sənətçilərə layiq olduqları qədər ödəniş etmir. Bu dəfə isə Spotify, illik Loud & Clear hesabatını təqdim edərək, sənətçilərə ödədiyi məbləğlərin artdığını və sistemin ədalətli işlədiyini iddia edir. Amma bu iddialar musiqiçilərin və sənaye ekspertlərinin etirazlarını səngitmək üçün yetərlidirmi?
Mübahisəli rəqəmlər və sənətçilərin narazılığı
Spotify öz hesabatında bildirir ki, 2024-cü ildə platforma vasitəsilə musiqi sənayesinə 10 milyard dollar ödənilib. Şirkət bunun sənətçilər üçün böyük bir irəliləyiş olduğunu vurğulayır və hətta qeyd edir ki, ilk dəfə olaraq hər bir milyon axın üçün orta hesabla 10.000 dollar qazanan sənətçi olub. Bu, on il əvvələ nisbətən on dəfə çoxdur.
Lakin sənətçilər və bəstəkarlar bu iddialara şübhə ilə yanaşırlar. Bir neçə həftə əvvəl Spotify Songwriter of the Year (İlin Mahnı Yazanı) tədbiri boykot edilmişdi. Səbəb isə Spotify-ın bəstəkarların qonorarlarını azaltması idi. Billboardun məlumatına görə, bu dəyişiklik musiqi müəlliflərinə bir il ərzində təxminən 150 milyon dollar zərər verəcək.
Bundan başqa, Duettinin hesabatı Spotify-ın rəqiblərinə nisbətən daha az ödədiyini göstərir. Məsələn, Apple Music bir min axına görə 6,2 dollar ödədiyi halda, Spotify cəmi 3,0 dollar ödəyir. Amazon Music və YouTube-un da ödədiyi məbləğlər Spotify-dan yüksəkdir. Spotify bu rəqəmləri rədd edərək, axın xidmətlərinin sabit per-stream (axın başına) ödəniş etmədiyini, əksinə, bazar payına əsaslanan modeldən istifadə etdiyini bildirir.
Daha ədalətli sistem mümkündürmü?
Musiqiçilərin hüquqlarını müdafiə edən UMAW (Union of Musicians and Allied Workers) illərdir ki, Spotify-ı sənətçilərə birbaşa ödəniş etməyə çağırır. Hətta ABŞ Konqresində Living Wage for Musicians Act adlı bir qanun layihəsi təklif edilib. Bu qanun qəbul olunsa, axın xidmətləri sənətçilərə hər axın üçün ən azı 1 sent ödəməli olacaq. Hal-hazırda isə Spotify musiqiçilərə birbaşa ödəniş etmir və bu məsələ böyük mübahisə yaradır.
Buna baxmayaraq, Spotify öz hesabatında qeyd edir ki, son on il ərzində artistlərə ödənişlər əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Məsələn, 2014-cü ildə 10.000-ci ən çox qazanan sənətçi 34.000 dollar əldə edirdisə, bu rəqəm 2024-cü ildə 131.000 dollara çatıb. Spotify bildirir ki, keçən il 1.500-dən çox sənətçi yalnız bu platformadan 1 milyon dollardan çox gəlir əldə edib. Bu isə onu göstərir ki, yalnız məşhur ulduzlar deyil, digər sənətçilər də qazanc əldə edə bilirlər.
Spotify həqiqətən də sənətçiləri qoruyurmu, yoxsa öz mövqeyini gücləndirir?
Spotify-ın açıqladığı rəqəmlər təsirli görünsə də, musiqiçilərin davam edən narazılığı göstərir ki, problem hələ də həll olunmayıb. Axın xidmətləri müasir dövrün musiqi sənayesinin ayrılmaz hissəsidir, amma bu sistemin sənətçilərə nə qədər ədalətli olduğu sual altındadır. Böyük platformalar öz modellərini dəyişməsələr, Living Wage for Musicians Act kimi qanunvericilik təşəbbüsləri qaçılmaz ola bilər.
Hələlik isə bir sual açıq qalır: musiqiçilər öz haqlarını almaq üçün daha nə qədər mübarizə aparmalı olacaqlar?
