RAISE Act süni intellekt ekosistemində təhlükəsizlik, şəffaflıq və məsuliyyət mövzularını yenidən gündəmə gətirən ən kritik hüquqi təşəbbüslərdən birinə çevrildi. Nyu-York qubernatoru Kathy Hochul tərəfindən imzalanan, lakin son mərhələdə xeyli yumşaldılan bu qanun yalnız texnoloji şirkətləri deyil, universitetləri, ictimaiyyəti və siyasətçiləri də ciddi şəkildə müzakirəyə cəlb etdi. Mövzu xüsusilə AI Alliance tərəfindən aparılan geniş reklam kampaniyasından sonra daha da alovlandı.
Bu mübahisənin mərkəzində sadə, amma strateji bir sual dayanır: RAISE Act innovasiyanı qorumaq naminə təhlükəsizliyi geri plana mı saldı, yoxsa sənayeni həddindən artıq məhdudiyyətlərdən xilas edib real iş ekosistemini qorudu? Aşağıdakı material bu sualı texnoloji, hüquqi və strateji prizmadan əhatəli şəkildə izah edir.
RAISE Act niyə gündəmin əsas mövzusuna çevrildi?
RAISE Act ilkin mərhələdə generativ süni intellekt şirkətlərinə sərt təhlükəsizlik standartları tətbiq etməyi, risk və zərər ehtimalı olan hallarda məcburi hesabat sistemini aktivləşdirməyi hədəfləyirdi. Qanun layihəsi həyat üçün təhlükəli nəticələr, böyük iqtisadi ziyan, kritik infrastruktur riskləri kimi halları əvvəlcədən idarə etmək üçün hüquqi baza qurmalı idi. Lakin son versiyada bu təhlükəsizlik mexanizmlərinin əhəmiyyətli hissəsi yumşaldıldı və bu addım ciddi narazılıq doğurdu.
AI Alliance reklam kampaniyası və nəticələri
AI Alliance, Meta, IBM, Intel, Oracle, Snowflake kimi nəhəng şirkətlərin və bir neçə nüfuzlu universitetin birləşdiyi böyük platformadır. Qrup RAISE Act-ın ilkin versiyasının iş mühitini məhdudlaşdıracağını, investisiya risklərini artıracağını və innovasiya tempini zəiflədəcəyini iddia edərək reklam kampaniyası həyata keçirdi. Facebook və digər platformalarda yayılan bu kampaniya iki milyondan çox insana çatdı və real təsir gücü formalaşdırdı.
Universitetlərin iştirakı və yaranan etirazlar
Məsələnin ən çox müzakirə olunan tərəfi akademik institutların bu kampaniyada aktiv şəkildə görünməsi oldu. Bir çox tənqidçilər universitetlərin təhlükəsizlik standartlarının zəiflədilməsinə dolayı dəstək verməsini etik baxımdan sual altına aldı. Akademiya süni intellektin elmi, sosial və təhlükəsizlik tərəflərinə ciddi töhfə verən qurum olduğu üçün onların siyasi-sənaye reklamlarında bu qədər aktiv görünməsi ictimai etimadın balansına təsir edən faktor kimi qiymətləndirildi.
RAISE Act-ın yumşaldılmış versiyası sənayeni necə dəyişir?
Yeni versiyada hesabat müddətləri uzadıldı, cərimələr azaldıldı, məcburi təhlükəsizlik planlarının bir qismi aradan qaldırıldı. Bu isə texnologiya şirkətlərinə daha geniş əməliyyat sərbəstliyi gətirdi. Sənaye nümayəndələri üçün bu, rəqabət gücünü qoruyan bir qərar kimi dəyərləndirilsə də, təhlükəsizlik tərəfdarları uzunmüddətli risklərin artacağını vurğulayır.
Reklam kampaniyasının maliyyə miqyası və real təsiri
AI Alliance bu kampaniya üçün təxminən 17,000–25,000 dollar aralığında büdcə sərf edib. Məqsəd sadə idi: RAISE Act-ın ilkin sərt forması “iş yerlərini məhv edəcək, innovasiyanı boğacaq” mesajını geniş auditoriyaya ötürmək. Nəticədə qanun yumşaq formada qəbul edildi və reklam mesajının siyasi qərar mexanizminə təsiri real olaraq hiss olundu.
Ekspert Analizi: təhlükəsizlik və innovasiya balansı
Mütəxəssislər bildirir ki, süni intellekt sahəsində ən həssas nöqtə balansdır. Çox sərt tənzimləmə innovasiyanı zəiflədə, çox yumşaq tənzimləmə isə ictimai riskləri artırar. Ekspertlərə görə RAISE Act-ın son versiyası sənayeni qoruyur, lakin təhlükəsizlik mexanizmlərini zəiflədir və bu, xüsusən böyük modellərin real dünyada tətbiqi artdıqca daha kritik hal ala bilər.
Digər tərəfdən universitetlərin bu prosesdə iştirakının etik tərəfi də müzakirə olunan əsas mövzudur. Gözlənti odur ki, gələcəkdə akademik strukturlar daha şəffaf mövqe nümayiş etdirəcək və ictimai marağı prioritet saxlayan yanaşma formalaşdıracaq. 2026-cı ildən etibarən ABŞ-da yeni regional və federal AI tənzimləmələrinin gündəmə gələcəyi gözlənilir və RAISE Act bu müzakirələr üçün “referans model” rolunu oynaya bilər.
Xüsusi Bəndlər və Dəyişikliklərin Qısa Xülasəsi
| Bölmə | Əvvəlki Versiya | Yeni Versiya |
| Təhlükəsizlik planları | Məcburi və sərt | Daha çevik və qismən |
| Hesabat müddətləri | Qısa və məcburi | Uzadılmış |
| Cərimə sistemi | Yüksək maliyyə təzyiqi | Azaldılmış |
| Risk kateqoriyası | Geniş təsnifat | Daha dar çərçivə |
| Sənaye təsiri | Məhdudlaşdırıcı | Daha əlverişli |
Yekun Nəticə
RAISE Act süni intellekt təhlükəsizliyi ilə sənaye maraqları arasında yeni bir tarazlıq xətti çəkdi. AI Alliance kampaniyası qanunun taleyinə real təsir göstərdi və nəticədə daha yumşaq bir hüquqi çərçivə qəbul olundu. Bu hadisə gələcək tənzimləmələr üçün həm nümunə, həm də xəbərdarlıq siqnalı hesab olunur: təhlükəsizlik, şəffaflıq və innovasiya eyni platformada uzlaşdırılmadıqca süni intellekt ekosistemi daim mübahisələrin mərkəzində qalacaq.
- RAISE Act nədir?
Nyu-Yorkda generativ süni intellekt üzrə təhlükəsizlik, hesabat və məsuliyyət tənzimləmələrini müəyyən edən qanun layihəsidir. - Niyə mübahisəyə səbəb olub?
İlkin sərt tələblərin son mərhələdə yumşaldılması təhlükəsizlik risklərinin artacağı ilə bağlı narahatlıq yaradıb. - AI Alliance bu prosesdə hansı rol oynadı?
Qanunun sərt formada qəbulunun innovasiyaya zərər verəcəyini iddia edən geniş reklam kampaniyası həyata keçirdi. - Universitetlər niyə tənqid olunur?
Akademiyanın siyasi-lobbi kampaniyasında aktiv görünməsi etik və ictimai məsuliyyət baxımından sorğuya tutulur. - Gələcəkdə nə gözlənilir?
Digər ştatlar və federal səviyyədə yeni AI tənzimləmələri gündəmə gələcək və RAISE Act bu müzakirələr üçün baza rolunu oynaya bilər.
