Avropa İttifaqı (Aİ), texnologiya dünyasının nəhəng təzyiqlərinə baxmayaraq, süni intellektlə (AI) bağlı tarixə düşəcək qanunvericiliyini planlaşdırıldığı kimi həyata keçirməkdə qərarlıdır. Bu mövqe, yüzdən artıq beynəlxalq texnologiya şirkətinin qanunun təxirə salınması üçün etdiyi çağırışlara sərt cavab olaraq səsləndirilib.
Alphabet, Meta, Mistral AI və ASML kimi dünya səviyyəli şirkətlər Aİ-nin “AI Aktı” adlanan bu qanunvericiliyinin Avropanın süni intellekt yarışında geridə qalmasına səbəb olacağını iddia edir. Lakin Avropa Komissiyası bu tələbləri rədd edərək hüquqi çərçivəni vaxtında tətbiq etməkdə israrlıdır.
Avropa Komissiyasından Qətiyyətli Mövqe
Avropa Komissiyası sözçüsü Tomas Reqnye bildirib ki, qanunvericilik prosesində heç bir “dayanma”, “keçid dövrü” və ya “müvəqqəti fasilə” nəzərdə tutulmur. O vurğulayıb ki, AI Aktı üzrə qəbul olunmuş zaman cədvəli dəyişməyəcək və tətbiq mərhələləri plan üzrə davam etdiriləcək.
AI Aktının Strateji Əsasları
AI Aktı süni intellektin tətbiqlərinə risk əsaslı yanaşma ilə tənzimləmə gətirir. Bu qanunvericilik çərçivəsində bəziləri “qəbuledilməz risk” kimi qiymətləndirilən AI istifadələri tamamilə qadağan olunacaq. Bunlara sosial ballandırma və ya insan davranışının manipulyasiyası kimi tətbiqlər daxildir.
Yüksək Riskli Tətbiqlərə Yeni Tələblər
AI Aktı biometrik identifikasiya, üz tanıma texnologiyaları və təhsil və məşğulluq sahəsində istifadə edilən AI sistemlərini “yüksək riskli” kateqoriyaya daxil edir. Bu sistemlərin Aİ bazarına çıxışı üçün qeydiyyat, keyfiyyət və risk idarəetməsi üzrə konkret şərtlərə uyğun olması tələb olunacaq.
Məhdud Riskli AI Tətbiqləri Üçün Yüngülləşdirilmiş Qaydalar
Çatbotlar kimi bəzi AI tətbiqləri isə “məhdud risk” kateqoriyasında yer alır. Bu texnologiyalar daha sadələşdirilmiş şəffaflıq tələblərinə tabe tutulacaq və daha az hüquqi maneələrlə qarşılaşacaqlar.
Qanunun Tətbiq Cədvəli və Yol Xəritəsi
AI Aktı 2023-cü ildən etibarən mərhələli şəkildə tətbiq olunmağa başlayıb. Qanunun tam qüvvəyə minməsi isə 2026-cı ilin ortalarına planlaşdırılıb. Bu mərhələlilik şirkətlərə uyğunlaşmaq üçün zaman versə də, ümumi prosesdə heç bir təxirə salma gözlənilmir.
AI Aktının Əsas Xüsusiyyətləri
Kateqoriya | Təsviri |
---|---|
Qəbuledilməz risk | Davranış manipulyasiyası, sosial skorlaşdırma kimi tətbiqlər tam qadağandır |
Yüksək risk | Biometrik sistemlər, üz tanıma, təhsil və işə qəbul sahəsində AI istifadəsi |
Məhdud risk | Çatbotlar kimi tətbiqlər, yüngül tələblərlə tənzimlənir |
Qeydiyyat və uyğunluq | Yüksək riskli sistemlər qeydiyyatdan keçməli və keyfiyyət standartlarına cavab verməlidir |
Tətbiq müddəti | Qanun 2026-cı ilin ortasında tam qüvvəyə minəcək |
Avropa Yeni Texnoloji Era Üçün Nə Qədər Hazırdır?
Bu qanunvericilik Aİ-nin texnologiyaya təkcə iqtisadi deyil, etik və sosial yanaşma ilə də nəzarət etmək istədiyini göstərir. Hərçənd texnologiya nəhəngləri bu çərçivəni rəqabət üçün təhlükə kimi dəyərləndirir, Aİ-nin məqsədi innovasiyanı nəzarətsiz buraxmaq deyil, onu təhlükəsizlik və şəffaflıq prinsipləri əsasında inkişaf etdirməkdir. Gözlənilir ki, bu model digər ölkələrə də nümunə olacaq.
Nəticə
Avropa İttifaqı süni intellekt sahəsində etik və hüquqi liderliyini itirməmək üçün AI Aktını planlaşdırıldığı kimi tətbiq edəcək. Qanun müxtəlif risk səviyyələrini nəzərə alaraq fərqli tənzimləmə mexanizmləri təqdim edir və texnoloji gələcəyi daha təhlükəsiz və insan mərkəzli etmək üçün əsaslı addımlar atır.