BakuTime.com – Kosmos – Qalaktikamızdakı ulduzların təxminən yarısı günəş kimi təkdir. Digər yarısı isə digər ulduzların ətrafında cüt-cüt və çoxlu dövr edən, orbitləri o qədər sıx olan ulduzlardan ibarətdir ki, bəzi ulduz sistemləri Yerlə Ay arasında yerləşə bilər.
MIT və başqa yerlərdəki astronomlar indi çox qısa orbitə malik, hər 51 dəqiqədən bir bir-birini dövrə vuran ulduz ikilisi və ya cüt ulduz aşkar ediblər. Sistem, günəşimizə bənzər bir ulduzun ağ cırtdanın – yanmış ulduzun isti, sıx nüvəsinin ətrafında sıx şəkildə orbitləndiyi “kataklizmik dəyişən” kimi tanınan nadir ikili sistemlərdən biri kimi görünür.
İki ulduz milyardlarla il ərzində yaxınlaşdıqda, ağ cırtdan yığılmağa başladıqda və ya tərəfdaş ulduzdan material yeməyə başladıqda kataklizm dəyişkənliyi baş verir. Bu proses əsrlər əvvəl astronomların hansısa naməlum kataklizmin nəticəsi olduğunu güman etdikləri nəhəng, dəyişkən işıq parıltıları verə bilər.
Komandanın ZTF J1813+4251 işarələdiyi yeni kəşf edilmiş sistem bu günə qədər aşkar edilmiş ən qısa orbitə malik kataklizm dəyişəndir. Keçmişdə müşahidə edilən digər bu cür sistemlərdən fərqli olaraq, astronomlar bu kataklizm dəyişəni ulduzlar bir-birini dəfələrlə tutduqları zaman tutdular və komandaya hər bir ulduzun xüsusiyyətlərini dəqiq ölçməyə imkan verdi.
Tədqiqatçılar bu ölçmələrlə sistemin bu gün nə etdiyini və növbəti yüz milyonlarla il ərzində necə təkamül edəcəyini simulyasiya etdilər. Onlar belə nəticəyə gəlirlər ki, ulduzlar hazırda keçid mərhələsindədir və günəşə bənzər ulduz dövrə vurur və öz hidrogen atmosferinin çox hissəsini qarınqulu ağ cırtdana “bağışlayır”. Günəşə bənzəyən ulduz nəhayət, əsasən sıx, heliumla zəngin nüvəyə çevriləcək.
Daha 70 milyon ildən sonra ulduzlar genişlənməyə və bir-birindən uzaqlaşmağa başlamazdan əvvəl ultraqısa orbitlə cəmi 18 dəqiqəyə çataraq bir-birinə daha da yaxınlaşacaqlar.
Onilliklər əvvəl MIT və başqa yerlərdə tədqiqatçılar bu cür kataklizm dəyişənlərin ultraqısa orbitlərə keçməli olduğunu proqnozlaşdırmışdılar. İlk dəfədir ki, belə keçid sistemi birbaşa müşahidə olunur.
MİT-in Fizika Departamentində Pappalardo Təqaüdçüsü Kevin Burdc deyir: “Bu, bizim bu sistemlərdən birini hidrogendən helium toplanmasına keçid zamanı tutduğumuz nadir haldır”. “İnsanlar bu cisimlərin ultraqısa orbitlərə keçəcəyini proqnozlaşdırırdılar və onların aşkar edilə bilən cazibə dalğaları yaymaq üçün kifayət qədər qısa olub-olmaması uzun müddət müzakirə olunurdu. Bu kəşf bunu dayandırır”
Burdge və həmkarları bu gün Təbiətdə kəşf etdiklərini bildirirlər . Tədqiqatın həmmüəllifləri arasında Harvard və Smithsonian Astrofizika Mərkəzi də daxil olmaqla bir çox qurumdan olan əməkdaşlar var.
Göy axtarışı
Astronomlar yeni sistemi ulduzların geniş kataloqu daxilində kəşf ediblər. Zwicky Transient Facility (ZTF) tərəfindən müşahidə olunub. səma.
Sorğu səmadakı 1 milyarddan çox ulduzun hər birinin 1000-dən çox şəklini çəkərək, hər bir ulduzun günlər, aylar və illər ərzində dəyişən parlaqlığını qeyd edib.
Burdge kataloqu darayaraq, ultraqısa orbitləri olan sistemlərin siqnallarını axtarırdı, onların dinamikası o qədər ifrat ola bilər ki, onlar dramatik işıq partlayışları və qravitasiya dalğaları yaymalıdırlar.
Səmada yeni qravitasiya dalğaları mənbələri axtaran Burdc deyir:
“Qravitasiya dalğaları bizə kainatı tamamilə yeni şəkildə öyrənməyə imkan verir”.
Bu yeni araşdırma üçün Burdge ZTF məlumatlarını bir saatdan az müddətdə təkrar-təkrar yanıb-sönən ulduzlar üçün nəzərdən keçirdi – bu tezlik, adətən biri digərini kəsərək və qısaca olaraq ən azı iki yaxın orbitdə olan bir sistemə siqnal verir. işığının qarşısını alır.
O, hər biri 1000-dən çox təsvirdə qeydə alınmış 1 milyarddan çox ulduzu silmək üçün alqoritmdən istifadə edib. Alqoritm hər saatda yanıb-sönən təxminən 1 milyon ulduzu süzdü. Bunların arasında Burdge, daha sonra xüsusi maraq doğuran siqnalları axtardı. Onun axtarışı ZTF J1813+4251 – Yerdən təxminən 3000 işıq ili uzaqlıqda, Herkules bürcündə yerləşən sistemdə sıfıra endirildi.
Burdge xatırlayır:
“Bu şey ortaya çıxdı, orada hər 51 dəqiqədən bir tutulma baş verdiyini gördüm və dedim ki, tamam, bu, mütləq ikilikdir”.
Sıx bir nüvə
O və həmkarları daha sonra Havaydakı WM Keck Rəsədxanasından və İspaniyadakı Gran Telescopio Canariasdan istifadə edən sistemə diqqət yetirdilər. Onlar sistemin son dərəcə “təmiz” olduğunu, yəni hər tutulma ilə onun işığının dəyişməsini aydın görə bildiklərini tapdılar. Belə aydınlıqla onlar hər bir cismin kütləsini və radiusunu, həmçinin orbital dövrünü dəqiq ölçə bildilər.
Onlar tapdılar ki, ilk obyekt, ehtimal ki, günəşin ölçüsünün 1/100-ü və kütləsinin təxminən yarısı olan ağ cırtdandır. İkinci obyekt ömrünün sonuna yaxın, günəşin ölçüsü və kütləsinin onda birində (təxminən Yupiter ölçüsündə) günəşə bənzər bir ulduz idi. Ulduzlar da hər 51 dəqiqədən bir bir-birinin orbitində fırlanırdı.
Bununla belə, bir şey tam uyğun gəlmədi.
“Bu bir ulduz günəşə bənzəyirdi, lakin günəş səkkiz saatdan qısa orbitə sığmaz – burada nə var?” Burdge deyir.
O, tezliklə bir izahat tapdı:
Təxminən 30 il əvvəl, MIT professoru Saul Rappaport da daxil olmaqla tədqiqatçılar ultraqısa orbit sistemlərinin kataklizm dəyişənləri kimi mövcud olacağını proqnozlaşdırmışdılar. Ağ cırtdan günəşə bənzəyən ulduzun orbitini yeyərkən və onun yüngül hidrogenini yeyərkən günəşəbənzər ulduz yanmalı və helium nüvəsini tərk etməlidir – hidrogendən daha sıx və ölü ulduzu saxlamaq üçün kifayət qədər ağır olan bir element. sıx, ultraqısa orbitdə.
Burdge, ZTF J1813+4251-in hidrogenlə zəngin bir cisimdən heliumla zəngin bir cismə keçid aktında, ehtimal ki, kataklizm dəyişən olduğunu başa düşdü. Kəşf həm Rappaport və digərlərinin verdiyi proqnozları təsdiqləyir, həm də bu günə qədər aşkar edilmiş ən qısa orbit kataklizm dəyişəni kimi dayanır.
“Bu xüsusi bir sistemdir” dedi Burdge. “Böyük açıq suala cavab verən və məlum olan ən gözəl davranışlı kataklizm dəyişənlərindən biri olan sistemi tapmaq bizim ikiqat şanslı oldu.”
Bu tədqiqat qismən Avropa Araşdırma Şurası tərəfindən dəstəkləndi.
