Kosmosun dərinliklərindən gəlib çıxan 2024 YR4, heyrətləndirici və sirli asteroid kəşfi elm aləmində böyük səs-küy yaratdı. Bu hadisə, günümüz astronomiyasının sürətlə inkişaf edən metodları və planetimizin müdafiəsi üçün atılan addımların canlı nümunəsidir.
Dünya yaxınlığında hərəkət edən asteroidlərin mənşəyini müəyyən etmək və potensial təhlükələri vaxtında aşkarlamaq, kosmik təhlükəsizlik baxımından kritik əhəmiyyət daşıyır. 2024 YR4-in kəşfi və onun dinamikasının araşdırılması, həm elm adamlarının marağını oyandırmış, həm də gələcəkdə mümkün riskləri qiymətləndirmək üçün dərin analizlərə zəmin yaratmışdır.
2024 YR4 asteroidinin ilk dəfə 27 dekabr 2024-cü ildə aşkarlanması, elm dünyasında ani və gözlənilməz bir hadisə kimi qəbul edildi. Ancaq, tədqiqatçılar bildiyimiz kimi, heç bir asteroid qəfil ortaya çıxmır və bu göydəki daş parçasının mənşəyi, quruluşu və səth xüsusiyyətləri artıq dəqiq müəyyən edilmişdir. Məlumata görə, “Şəhəri Vuran” adlandırılan bu asteroid, Mars və Yupiterin orbitləri arasında yerləşən əsas asteroid kəmərindən qaynaqlanır. Yupiterin təsiri ilə kosmosun dərinliklərindən daxili hissələrə doğru doğru hərəkət edən bu daş, planetimizin müdafiəsində mühüm rol oynayan daxili sistemin dinamikasını yenidən işıqlandırır.
Amerikalı “Yurka Sayntifik” şirkətindən Brous Bolin, asteroidin mənşəyi ilə bağlı bildirir:
“Biz, asteroidin əsas kəmərdən gəldiyini öyrənəndə heyran qaldıq, çünki bu bölgədə bir çox yaxın keçən cisimlərin qaynağı kimi təsəvvür edilmirdi.”
Kəşfdən etibarən, 2024 YR4-in mövcudluğundan və onun ehtimal olunan toqquşma riskindən xəbərdar olmaq üçün geniş miqyaslı tədqiqatlara başlanıldı. İlk aşkar edilən risklər, asteroidin qızğın günəşə yaxınlaşdığı 2032-ci il tarixinə aid müşahidə dövrlərində yaranan potensial təhdidlər üzərində cəmləşmişdi. İlk dərəcədə yer üzünə toqquşma ehtimalı sıfıra endirilsə də, araşdırmalar asteroidin ayla toqquşma riskini 2%-dən 3,8%-ə qədər artıra biləcəyini göstərdi.
Tələsik edilən kosmik tədqiqat proqramları çərçivəsində, Brous Bolin və həmkarları “Kek” və “Cənubi Cemənai” teleskopları vasitəsilə asteroidin hərəkəti və quruluşu barədə dəqiq məlumatlar əldə etdilər. Onların müşahidələrinə görə, 2024 YR4 hər 20 dəqiqədə bir öz oxu ətrafında dövr edir və qeyri-adi olaraq tərs yöndə hərəkət edir. Onun səthi hamar, lakin nizamlı olmayan xətlər və struktur, minerallarla zəngin bir kürək kimi görünür. Bu xüsusiyyətlər, asteroidin formalaşma prosesinə və daxili strukturuna dair mühüm məlumatları təqdim edir. Elm adamları hesab edir ki, asteroid, yüksək sıxlıqlı S tipli asteroidlər sinfinə daxildir – bu cür obyektlər, silikat əsaslı daş parçalarından ibarətdir və kütlələri daha sıx olur.
Bununla yanaşı, planlaşdırılmış əlavə müşahidələr və araşdırmalar, asteroidin yalnız quruluşunu deyil, eyni zamanda onun hərəkət trayektoriyasının dəqiqliyini və potensial risk faktorlarını daha geniş spektrdə işıqlandırmaq üçün icra ediləcək. NASA-nın və Avropa Kosmik Agentliyinin verdiyi rəsmi məlumatlara əsasən, James Webb teleskopunun həyata keçirdiyi rütubətli və ətraflı müşahidələr, asteroidin ölçüsünün 53-67 metr, təxminən 10 qatlı bir binanın həcminə bərabər olduğunu təsdiqləyir. Bu ölçü, əvvəlki teleskop ölçmələrindən əldə olunan 40-90 metrlik aralıq göstəricilərlə müqayisədə dəqiqləşdirilmişdir.
Bu kəşf, yalnız asteroidlərin mənşəyi və strukturu haqqında məlumat verməklə kifayətlənmir, həm də planetimizin müdafiə sistemlərinin gücləndirilməsi və qarşıdakı təhlükələrin vaxtında aşkarlanması üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Əldə olunan məlumatlar göstərir ki, asteroidlər yalnız rast gəlinən təsadüfi obyektlər deyil, müəyyən bir qaydada formalaşan və orbitlərində sabit dövri hərəkətlər nümayiş etdirən cisimlərdir. Yupiterin cazibə qüvvəsi kimi astronomik faktorlar, belə asteroidlərin mənşəyinə və trayektoriyasına təsir göstərərək onları günəş sistemimizin daxili hissələrinə yönəldə bilir.
Əlavə olaraq, 2024 YR4-in hər 20 dəqiqədə bir fırlanması və strukturunun qeyri-müntəzəmliyi, onun forma və kütlə bölgüsünün öyrənilməsi üçün vacib göstəricilərdir. Bu məlumatların əldə olunması, gələcəkdə potensial qarşıdurmaların qarşısını almaq və asteroidlərin istiqamətini dəyişdirmək üçün nəzərdə tutulmuş müdafiə tədbirlərinin hazırlanmasına təkan verəcək. Elm adamları, bu cür daş cisimlərin həm Yerin, həm də Ayın təhlükəsizliyinə təsirini qiymətləndirərkən, həmçinin asteroidin struktur xüsusiyyətlərindən yola çıxaraq, gələcəkdə belə hallar üçün nə qədər səmərəli müdaxilə üsullarının tətbiq oluna biləcəyini proqnozlaşdırırlar.
Gələcək müşahidələr və əlavə araşdırmaların nəticəsində, asteroidin trayektoriyası və dinamikası barədə daha dəqiq proqnozlar veriləcəyi gözlənilir. Bu da, qlobal miqyasda kosmik təhlükəsizliyə dair strategiyaların yenidən nəzərdən keçirilməsi və potensial təhdidlərə qarşı qarşı tədbirlərin inkişaf etdirilməsi üçün mühüm mənbə olacaqdır.
Nəticə etibarilə, 2024 YR4-in kəşfi və onun təhlili yalnız elmi bir nailiyyət deyil, eyni zamanda kosmosla bağlı gələcək təhlükəsizlik strategiyalarının formalaşmasında mühüm rol oynayacaq. Yer kürəsinin müdafiəsi üçün aparılan bu addımlar və gələcək müşahidələr, asteroidlərin və digər kosmik cisimlərin mənşəyi, struktur və trayektoriyasını anlamaqda yeni bir səhifə açır.
